در چند ماه اخیر، استفاده از «مکانیزم ماشه» (Snapback Mechanism) در چارچوب توافق هسته‌ای ایران (برجام) به یکی از محورهای مناقشه بین ایران و کشورهای اروپایی تبدیل شده است.
تاریخ انتشار :پنجشنبه ۱۰ مهر ۱۴۰۴ ساعت ۱۱:۵۴
حدید نیوز؛ دکتر حسن خادم الحسینی کارشناس ارشد اقتصاد و فعال رسانه در خصوص راهکارهای مقابله با مکانیسم ماشه، نوشت:
این سازوکار امکان بازگرداندن سریع تحریم‌های سازمان ملل را در صورت نقض تعهدات طرف ایرانی فراهم می‌کند. با نزدیک شدن به تاریخ انقضای برجام و قطعیت‌های بین‌المللی، ضروری است که اقدامات قانونی، دیپلماتیک، اقتصادی و سیاسی برای مقابله با تأثیرات منفی آن به دقت بررسی شوند.
۱. مکانیزم ماشه چیست؟
مکانیزم ماشه یکی از مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد است که برجام را تأیید می‌کند. براساس این سازوکار:
اگر یکی از طرف‌های برجام؛ از جمله ایران، «نقض جدی تعهدات» خود را مرتکب شود، سایر طرف‌ها می‌توانند این را به شورای امنیت گزارش دهند.
پس از اعلام این ادعا، شورای امنیت ۱۰ روز فرصت دارد تا پیشنهادی برای حفظ رفع تحریم‌ها ارائه دهد. در صورتی که این پیشنهاد با مخالفت یا وتو مواجه شود، در ۳۰ روز پس از آن، تحریم‌ها خودکاراً بازگردانده می‌شوند.
این مکانیسم تا تاریخ مشخصی فعال است. قطعنامه ۲۲۳۱ برای برجام تاریخ انقضا تعیین کرده است که پس از آن، اعمال مکانیزم ماشه ممکن است با مشکلات حقوقی و سیاسی روبرو شود.
۲. وضعیت کنونی و دلایل فعال شدن
کشورهای اروپایی عضو برجام (بریتانیا، فرانسه، آلمان) مدعی شده‌اند ایران تعهدات خود را به‌طور قابل توجهی نقض کرده است، از جمله محدودیت در دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تأسیسات هسته‌ای و غنی‌سازی اورانیوم در سطوح بالا.
آنها به ایران پیشنهاد داده‌اند که با اقداماتی مشخص (آزادسازی کامل دسترسی آژانس، ارائه شفافیت در ارتباط با مواد هسته‌ای غنی‌شده و بازگشت به مذاکرات) ممکن است از بازگشت تحریم‌ها جلوگیری شود.
اما با فاصله زمانی اندک تا تاریخ انقضای رسمی صلاحیت قطعنامه ۲۲۳۱، فشارها بر ایران شدت یافته است.
۳. پیامدهای احتمالی
اقتصادی: بازگشت تحریم‌های سازمان ملل می‌تواند به تشدید مشکلات در واردات، صادرات نفتی، دسترسی به سیستم بانکی بین‌المللی و نوسانات شدید ارزی منجر شود.
سیاسی: مشروعیت بین‌المللی ایران ممکن است دچار خدشه شود و فشارها برای انزوای دیپلماتیک افزایش یابد.
امنیتی و منطقه‌ای: خطر تشدید تنش در خاورمیانه، واکنش‌های نظامی بالقوه، و حتی خروج ایران از معاهده‌های بین‌المللی مانند NPT در صورت تشدید بحران وجود دارد.
اجتماعی: مردم عادی احتمالاً بیشترین آسیب را می‌بینند؛ تورم، گرانی، کاهش توان خرید، و فشار بر معیشت خانوارها.
۴. راهکارها برای مقابله
در این بخش، چند راهکار مفید و عملیاتی برای دولت و نهادهای داخلی ارائه می‌شود:
حوزه راهکار مزایا محدودیت‌ها / چالش‌ها
حقوقی / بین‌المللی * طرح شکایات حقوقی در مجامع بین‌المللی (مانند دیوان بین‌المللی دادگستری)* افزایش مشروعیت ایران، نشان دادن حسن نیت در دیپلماسی زمان‌بر بودن، نبود ضمانت اجرایی کامل، وابستگی به همکاری کشورهای ثالث
بهره‌گیری از تفسیر حقوقی محدودکننده مأخذ نقض تعهدات* کاهش زمینه حقوقی برای فعال‌سازی ماشه طرف مقابل ممکن است برداشت خودش را اعمال کند؛ بحث عمومی حقوقی پیچیده است
دیپلماتیک * دیپلماسی فعال با روسیه، چین و دیگر کشورها برای ایجاد اجماع در مخالفت با ماشه* افزایش حمایت بین‌المللی، کاهش Isolation دیپلماتیک زمان‌بر است؛ ممکن است منافع متقاطع داشته باشند
ارائه اقدامات اعتمادساز برای نشان دادن شفافیت به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی* کاهش بهانه‌ها، امکان بازگشت بخشی از تحریم‌ها یا مذاکره مجدد نیاز به کنترل دقیق و مستند؛ مخالفت داخلی با برخی اقدامات
اقتصادی * تنوع‌بخشی در تجارت خارجی و ایجاد روابط با کشورهایی خارج از حوزه تحریم‌ها* کاهش آسیب تحریم‌ها، افزایش انعطاف اقتصادی ممکن است کیفیت یا قیمت شریک جدید مطلوب نباشد؛ زیرساخت‌ها و قوانین ممکن است مانع شوند
تقویت تولید داخلی، حمایت از صنایع کلیدی و جایگزین واردات* کاهش وابستگی، اشتغال‌زایی، مقاوم شدن اقتصاد نیاز به سرمایه‌گذاری، زیرساخت، آموزش و پژوهش؛ ممکن است فشار تورمی در کوتاه‌مدت زیاد باشد
رسانه‌ای / عمومی * اطلاع‌رسانی شفاف به مردم درباره واقعیت تحریم‌ها و تأثیرات احتمالی و راه‌های مقابله* کاهش واکنش‌های احساسی، افزایش فهم عمومی و حمایت اجتماعی ممکن است با سانسور یا تبلیغات منفی مواجه شود
بهره‌گیری از رسانه‌های بین‌المللی برای نشان دادن نقطه‌نظر ایران* تأثیرگذاری بر افکار عمومی بین‌المللی، ایجاد فشار بر کشورهای مخالف هزینه و زمان نیاز دارد؛ ممکن است با روایت‌های مخالف مقابله شود
http://hadidnews.com/vdcgtq9t.ak9x34prra.htmlاین سازوکار امکان بازگرداندن سریع تحریم‌های سازمان ملل را در صورت نقض تعهدات طرف ایرانی فراهم می‌کند. با نزدیک شدن به تاریخ انقضای برجام و قطعیت‌های بین‌المللی، ضروری است که اقدامات قانونی، دیپلماتیک، اقتصادی و سیاسی برای مقابله با تأثیرات منفی آن به دقت بررسی شوند.
۱. مکانیزم ماشه چیست؟
مکانیزم ماشه یکی از مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد است که برجام را تأیید می‌کند. براساس این سازوکار:
اگر یکی از طرف‌های برجام؛ از جمله ایران، «نقض جدی تعهدات» خود را مرتکب شود، سایر طرف‌ها می‌توانند این را به شورای امنیت گزارش دهند.
پس از اعلام این ادعا، شورای امنیت ۱۰ روز فرصت دارد تا پیشنهادی برای حفظ رفع تحریم‌ها ارائه دهد. در صورتی که این پیشنهاد با مخالفت یا وتو مواجه شود، در ۳۰ روز پس از آن، تحریم‌ها خودکاراً بازگردانده می‌شوند.
این مکانیسم تا تاریخ مشخصی فعال است. قطعنامه ۲۲۳۱ برای برجام تاریخ انقضا تعیین کرده است که پس از آن، اعمال مکانیزم ماشه ممکن است با مشکلات حقوقی و سیاسی روبرو شود.
۲. وضعیت کنونی و دلایل فعال شدن
کشورهای اروپایی عضو برجام (بریتانیا، فرانسه، آلمان) مدعی شده‌اند ایران تعهدات خود را به‌طور قابل توجهی نقض کرده است، از جمله محدودیت در دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تأسیسات هسته‌ای و غنی‌سازی اورانیوم در سطوح بالا.
آنها به ایران پیشنهاد داده‌اند که با اقداماتی مشخص (آزادسازی کامل دسترسی آژانس، ارائه شفافیت در ارتباط با مواد هسته‌ای غنی‌شده و بازگشت به مذاکرات) ممکن است از بازگشت تحریم‌ها جلوگیری شود.
اما با فاصله زمانی اندک تا تاریخ انقضای رسمی صلاحیت قطعنامه ۲۲۳۱، فشارها بر ایران شدت یافته است.
۳. پیامدهای احتمالی
اقتصادی: بازگشت تحریم‌های سازمان ملل می‌تواند به تشدید مشکلات در واردات، صادرات نفتی، دسترسی به سیستم بانکی بین‌المللی و نوسانات شدید ارزی منجر شود.
سیاسی: مشروعیت بین‌المللی ایران ممکن است دچار خدشه شود و فشارها برای انزوای دیپلماتیک افزایش یابد.
امنیتی و منطقه‌ای: خطر تشدید تنش در خاورمیانه، واکنش‌های نظامی بالقوه، و حتی خروج ایران از معاهده‌های بین‌المللی مانند NPT در صورت تشدید بحران وجود دارد.
اجتماعی: مردم عادی احتمالاً بیشترین آسیب را می‌بینند؛ تورم، گرانی، کاهش توان خرید، و فشار بر معیشت خانوارها.
۴. راهکارها برای مقابله
در این بخش، چند راهکار مفید و عملیاتی برای دولت و نهادهای داخلی ارائه می‌شود:
حوزه راهکار مزایا محدودیت‌ها / چالش‌ها
حقوقی / بین‌المللی * طرح شکایات حقوقی در مجامع بین‌المللی (مانند دیوان بین‌المللی دادگستری)* افزایش مشروعیت ایران، نشان دادن حسن نیت در دیپلماسی زمان‌بر بودن، نبود ضمانت اجرایی کامل، وابستگی به همکاری کشورهای ثالث
بهره‌گیری از تفسیر حقوقی محدودکننده مأخذ نقض تعهدات* کاهش زمینه حقوقی برای فعال‌سازی ماشه طرف مقابل ممکن است برداشت خودش را اعمال کند؛ بحث عمومی حقوقی پیچیده است
دیپلماتیک * دیپلماسی فعال با روسیه، چین و دیگر کشورها برای ایجاد اجماع در مخالفت با ماشه* افزایش حمایت بین‌المللی، کاهش Isolation دیپلماتیک زمان‌بر است؛ ممکن است منافع متقاطع داشته باشند
ارائه اقدامات اعتمادساز برای نشان دادن شفافیت به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی* کاهش بهانه‌ها، امکان بازگشت بخشی از تحریم‌ها یا مذاکره مجدد نیاز به کنترل دقیق و مستند؛ مخالفت داخلی با برخی اقدامات
اقتصادی * تنوع‌بخشی در تجارت خارجی و ایجاد روابط با کشورهایی خارج از حوزه تحریم‌ها* کاهش آسیب تحریم‌ها، افزایش انعطاف اقتصادی ممکن است کیفیت یا قیمت شریک جدید مطلوب نباشد؛ زیرساخت‌ها و قوانین ممکن است مانع شوند
تقویت تولید داخلی، حمایت از صنایع کلیدی و جایگزین واردات* کاهش وابستگی، اشتغال‌زایی، مقاوم شدن اقتصاد نیاز به سرمایه‌گذاری، زیرساخت، آموزش و پژوهش؛ ممکن است فشار تورمی در کوتاه‌مدت زیاد باشد
رسانه‌ای / عمومی * اطلاع‌رسانی شفاف به مردم درباره واقعیت تحریم‌ها و تأثیرات احتمالی و راه‌های مقابله* کاهش واکنش‌های احساسی، افزایش فهم عمومی و حمایت اجتماعی ممکن است با سانسور یا تبلیغات منفی مواجه شود
بهره‌گیری از رسانه‌های بین‌المللی برای نشان دادن نقطه‌نظر ایران* تأثیرگذاری بر افکار عمومی بین‌المللی، ایجاد فشار بر کشورهای مخالف هزینه و زمان نیاز دارد؛ ممکن است با روایت‌های مخالف مقابله شود
hadidnews.com/vdcgtq9t.ak9x34prra.html
