مکانیسم ماشه، تله ۱۰ ساله برجام برای ایران

حدید نیوز: 10 سال پیش در چنین روزهایی، حسن روحانی پشت تریبون حاضر شد و گفت: «امروز به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم که طبق این توافق، در روز اجرای توافق، تمامی تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی و اشاعه‌ای هم لغو خواهد شد. تمام تحریم‌های مالی، تمام تحریم‌های بانکی و تمام تحریم‌های اقتصادی، به طور کامل لغو خواهند شد و نه تعلیق.» 
آن روز حسن روحانی در صحبت‌های خود، از بخش مهم برجام یعنی «مکانیسم ماشه» رونمایی نکرد.
مکانیسم ماشه چیست؟
مکانیسم ماشه (اسنپ بک) به طور خلاصه از این قرار است: اگر یکی از طرف‌های برجام احساس کند که ایران به تعهداتش پایبند نیست، می‌تواند تحریم‌های بین‌المللی را بدون تایید اعضای شورای امنیت، بازگرداند.
روند فعال‌سازی مکانیسم، از این قرار است که یکی از اعضا، شکایت خود را به کمیسیون مشترک ارائه دهد. این شکایت در کمیسیون بررسی می‌شود و اگر طرف شاکی به نتیجه نرسد، موضوع به شورای امنیت ارجاع می‌گردد. 
قسمت عجیب ماجرا این است که در شورای امنیت، «ادامه برجام» نیاز به قطعنامه دارد، نه محکومیت ایران. نکته کلیدی این است که اگر قطعنامه صادر نشود یا حتی یکی از اعضای دائم شورای امنیت این قطعنامه را وتو کند، تحریم‌های سازمان ملل به طور خودکار و بدون نیاز به رأی‌گیری جدید، اعمال می‌شوند.
به عبارتی دیگر، این روند به‌گونه‌ای نیست که مثلاً چین یا روسیه بتوانند با استفاده از حق وتو، جلوی عملیاتی‌شدن آن را بگیرند؛ بلکه به‌گونه‌ای است که کشورهای غربی، حتی یکی از آن‌ها، می‌تواند تحریم‌ها را فعال کند. به همین دلایل نام «مکانیسم ماشه» را بر آن گذاشته‌اند.
مقصر کیست؟
برجام توسط ظریف و تیم روحانی به‌گونه‌ای امضا شد که اگر طرف‌های دیگر تعهدات خود را انجام ندهند، ایران اقدام عملی خاصی نمی‌تواند انجام دهد. مثل خروج آمریکا از برجام و عدم لغو تحریم‌ها از سوی اروپا که به‌راحتی صورت گرفت و ایران نتوانست اقدام عملی که تحریم‌ها را بردارد، انجام دهد.
اما اگر یکی از کشورهای غربی «ادعا کند» ایران به تعهدات عمل‌نکرده، می‌تواند ما را به چالش بکشد.
دلیل فعال شدن ماشه چیست؟
تجربه گزارش دروغ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که بهانه‌ای برای حمله به ایران بود، نشان می‌دهد که نهادهای بین‌المللی حتی اگر ایران تمامی تعهدات خود را انجام دهد، به‌راحتی می‌توانند خلاف قوانین عمل کرده و مدعی شوند که ایران تعهدات خود را انجام نداده است. 
با وجود انجام تمامی تعهدات، کشورهای غربی ایران را به نقض برجام متهم می‌کنند.
دروغ‌های ناتمام برجامی
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه دولت روحانی در سال 98 مدعی بود: «مکانیسم ماشه قابل عملیاتی‌شدن نیست. برجام یک سازوکاری دارد که مانع از نقض آن شود. برجام نقض شده و ایران آن را عملیاتی کرده. من 5 نامه به خانم موگرینی نوشتم.» این در حالی است که این مکانیسم قابل اجراست.
حالا چه باید کرد؟
یکی از اهداف کلی برجام و قطعنامه 2231 و سایر سازوکارها، این بود که سایه تهدید نظامی از ایران دور شود. اکنون که جنگ آغاز شده، دیگر معنا ندارد که ایران در این سازوکارها حضور داشته باشد.
هدف دیگر، لغو تحریم‌ها بود که با وجود برجام، تحریم‌های اقتصادی چند برابر شد.

فارس