پس از ۷۳۵ روز جنگ ویرانگر در نوار غزه و در پی توافق میان رژیم صهیونیستی و جنبش مقاومت اسلامی (حماس)، آتش‌بس از جمعه گذشته به‌طور رسمی اجرایی شد.
با اجرای این توافق، ارتش اشغالگر از بیشتر مناطق نوار غزه عقب‌نشینی کرده و هزاران خانواده فلسطینی که دو سال گذشته را در وضعیت آوارگی سپری کرده بودند، اکنون در حال بازگشت به شهرهای ویران‌شده خود هستند. صدها هزار نفر از آوارگان فلسطینی دیروز از جنوب نوار غزه به سمت شمال و شهر غزه بازگشته‌اند؛ بسیاری از آنان خانه‌ای برای بازگشت ندارند و در میان آوار و ویرانه‌ها به دنبال سرپناه می‌گردند. یکی از اهالی شهر غزه که از اردوگاه النصیرات در مرکز نوار غزه بازگشته است، می‌گوید: «خانه‌ای باقی نمانده، اما برمی‌گردیم… زمین مال ماست، حتی اگر روی آوار زندگی کنیم.
در شرایطی که بیش از ۹۵ درصد زیرساخت‌های غزه تخریب شده و زندگی صدها هزار شهروند در وضعیت بحرانی است، نگاه‌ها اکنون به مرحله بازسازی و اسکان موقت مردم دوخته شده است.
در همین زمینه، در گفت‌وگویی اختصاصی با دکتر محمد المغیر، مسئول حفاظت شهری نوار غزه و استاد عمران دانشگاه اسلامی شهر غزه به بررسی ابعاد مختلف آتش‌بس، چالش‌های اسکان و معیشت مردم، و برنامه‌های بازسازی این منطقه پرداخته است.
محمد المغیر در این گفت‌وگو تأکید می‌کند که بازسازی غزه فرایندی طولانی و پیچیده است که ممکن است ۵ تا ۱۰ سال زمان ببرد و در این مدت، باید برای اسکان موقت صدها هزار نفر برنامه‌ریزی جدی صورت گیرد. او با اشاره به باز شدن پنج گذرگاه و ورود روزانه حدود ۶۰۰ کامیون کمک‌های بشردوستانه، از نیاز فوری به چادر، آب، سوخت و امکانات اولیه سخن می‌گوید.
به گفته این مقام فلسطینی، بازسازی در سه مرحله انجام خواهد شد و یک شورای بین‌المللی ـ عربی وظیفه نظارت بر روند تأمین مالی و اجرای پروژه‌ها را بر عهده خواهد داشت. المغیر همچنین تأکید می‌کند که نباید فرصت تاریخی بازسازی را با تکرار طرح‌های گذشته از دست داد و باید شهرک‌های موقت مدرن با زیرساخت‌های پایدار برای دهه‌های آینده طراحی شوند.
متن گفت‌وگو در ادامه آمده است:
به عنوان اولین سوال بگویید با آغاز اجرای آتش‌بس، چه تغییری در وضعیت مردم آواره غزه و جابه‌جایی آنها ایجاد خواهد شد؟
المغیر: به‌محض آنکه آتش‌بس به‌طور رسمی اجرایی شد، اهالی بازگشت به مناطق اصلی و محل‌های سکونت خود را آغاز کردند. اما با وجود خراب شدن بیش از ۹۰ درصد خانه‌ها در حال حاضر، فراهم کردن مکان‌های جایگزین بسیار دشوار است، مگر آنکه اجازه ورود چادرهای جدید برای اسکان صادر شود.
آیا در مورد باز شدن گذرگاه‌ها و ورود کمک‌ها توافقی صورت گرفته است؟
المغیر: بله، بر اساس توافق، همه گذرگاه‌ها از روز یکشنبه(فردا) باز خواهند شد و روزانه حدود ۶۰۰ کامیون حامل کمک‌های بشردوستانه وارد خواهد شد. این کمک‌ها از طریق پنج گذرگاه انجام می‌شود؛ رفح، کرم ابوسالم، کیسوفیم، زکیم و المنطار.
آیا ظرف این دو روز تاکنون کمک‌های مشخصی وارد شده است؟
المغیر: تاکنون ۲۰ محموله آب وارد و در قالب عملیات «الفارس الشهم ۳» متعلق به دولت امارات توزیع شده است. همچنین تلاش‌ها برای تقویت رساندن آب و راه‌اندازی چاه‌ها با استفاده از سوخت اهدایی قطر ادامه دارد. طی دو روز گذشته تعدادی کامیون حامل کالاهای تجاری وارد شده که در مسیر رسیدن به مرکز و شمال نوار غزه است.
میزان تخریب زیرساخت‌ها تا چه حد بوده است؟
المغیر: حدود ۹۵ درصد زیرساخت‌ها از بین رفته است. علاوه بر آن، تخریب‌های پنهان در زیر زمین نیز وجود دارد؛ مانند لوله‌های آب و فاضلاب که بر اثر امواج لرزشی ناشی از مواد منفجره آسیب دیده‌اند.
روند بازسازی چه زمانی آغاز می‌شود و چه نهادی مسئول آن خواهد بود؟المغیر: مذاکرات مربوط به بازسازی در مرحله دوم و سوم طرح آتش‌بس آغاز خواهد شد. در آن مرحله، بازسازی زیرساخت‌ها، بیمارستان‌ها، مؤسسات و ساختمان‌های خدماتی و حیاتی شروع می‌شود.مسئولیت بازسازی بر عهده شورایی بین‌المللی، منطقه‌ای، عربی و فلسطینی خواهد بود که وظیفه نظارت بر تأمین مالی و اجرای بازسازی جامع را بر عهده دارد.
آیا احتمال دارد در مرحله نخست، خانه‌های پیش‌ساخته وارد شوند؟
المغیر: به‌نظر نمی‌رسد در مرحله اول اجازه ورود خانه‌های آماده داده شود.
با برقراری آتش‌بس در نوار غزه اکنون صحبت از بازسازی گسترده منطقه است. شما وضعیت فعلی و چشم‌انداز بازسازی غزه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
المغیر: باید بگویم فرآیند بازسازی نوار غزه مساله‌ای بسیار پیچیده و زمان‌بر است. اگر همه چیز به خوبی پیش برود، بازسازی می‌تواند بین ۵ تا ۱۰ سال طول بکشد. این یعنی مردم ما مجبور خواهند بود برای چندین سال در چادرها زندگی کنند که تجربه بسیار دشواری است چرا که چادرها در تابستان گرمای طاقت‌فرسا و در زمستان سرمای شدید دارند.
با توجه به این مدت طولانی زندگی در شرایط نامناسب، چه راهکارهایی برای بهبود وضعیت زندگی موقت مردم پیشنهاد می‌شود؟
المغیر: پیشنهاد من به‌عنوان استاد درس «مدیریت پناهگاه‌ها و اسکان» در دانشگاه اسلامی غزه این است که مساحت‌های بزرگی، مثلاً چند صد هکتار، برای ساخت شهرک‌های موقت در نظر گرفته شود. این شهرک‌ها باید مجهز به تمام امکانات زندگی باشند تا مردم بتوانند در آنها زندگی کنند و آینده‌شان را بازیابند تا زمان بازسازی کامل شهرهای ویران شده. این شهرک‌ها باید مدرن باشند و زیرساخت‌هایی داشته باشند که حداقل برای ۵۰ سال آینده قابل استفاده باشند. نباید دوباره همان طرح قبلی بازسازی شود؛ این یک فرصت بی‌نظیر است که نباید از دست برود.
این طرح‌ها و برنامه‌ها نیازمند منابع مالی قابل توجهی است. شرایط تامین مالی بازسازی غزه چگونه است؟
المغیر: دقیقا. همه برنامه‌ها و طرح‌ها به تامین مالی بستگی دارد که خود این موضوع تحت تاثیر سیاست‌ها و مراحلی است که توسط نهادهای بین‌المللی و منطقه‌ای مانند «کمیته صلح» و دولت‌های عربی دنبال می‌شود. اما در حال حاضر ما باید زودتر از همه تمرکز کنیم بر تجهیز امکانات اولیه مثل باز کردن راه‌ها، تامین آب، چادر و مواد غذایی برای مردم. وقتی این کارها انجام شود، مرحله بعدی بازسازی شروع خواهد شد.
لزوم تشکیل شورای ملی مرکب از متخصصان بازسازی
با این حجم از خرابی و نیاز به مهارت‌های فنی، چه ساختاری برای مدیریت و برنامه‌ریزی بازسازی پیشنهاد می‌کنید؟
المغیر: پیشنهاد من تشکیل چند شورای مشورتی داوطلبانه از مهندسان و متخصصان فنی است. هر شورا باید یک برنامه بازسازی ارائه دهد و می‌تواند از آخرین فناوری‌های دنیا بهره بگیرد. همچنین باید یک سقف زمانی مشخص برای ارائه طرح‌ها تعیین شود. این طرح‌ها به دو بخش تقسیم می‌شوند: یک بخش مربوط به اسکان موقت و فوری و بخش دیگر مربوط به بازسازی دائم. سپس همه شوراها به صورت حضوری و آنلاین طرح‌هایشان را ارائه داده و بررسی می‌کنند تا بهترین برنامه برای بازسازی انتخاب شود. هر طرح باید با یک مدیریت دقیق، شفاف و نظارت مستمر همراه باشد.
چه چالش‌های اصلی در مرحله اول بازسازی غزه وجود دارد و چه راهکارهای فنی و اقتصادی می‌توان در این مرحله به کار برد؟
المغیر: مهم‌ترین چالش‌ها عبارت‌اند از: وابستگی کامل به کمک‌های خارجی و نبود منابع مالی داخلی، دوم کمبود مواد اولیه و ناتوانی در تولید داخلی جایگزین به سرعت، سوم محدودیت شدید ورود مواد ساخت‌وساز از لحاظ کمیت، نوع و زمان.، چهارم فقدان چارچوب اجرایی مشخص در توافقات موجود.در شرایط فعلی باید راهکارهای فنی و اقتصادی منعطف، عملی و کم‌هزینه اتخاذ کرد که بتواند به سرعت تاثیرگذار باشد. مثلا لزوم برنامه‌ریزی مرحله‌ای و اجرای پروژه‌های کوچک که به تدریج توسعه یابند، دوم استفاده از سازه‌های پیش‌ساخته و قابل توسعه برای اسکان موقت، سوم به‌کارگیری نیروی کار محلی در فعالیت‌های آماده‌سازی و خدمات پشتیبانی و چهارم طراحی سازه‌ها به گونه‌ای که با محدودیت‌های موجود سازگار باشند.
لزوم تامین سرپناه خصوصی و نه اسکان در مدارس
با توجه به اولویت‌های انسانی، چه نوع اسکان موقتی پیشنهاد می‌شود؟کارشناس: مهم‌ترین اولویت تامین سرپناه فوری، ایمن و با حداقل شرایط رفاهی است. پیشنهاد می‌کنیم از واحدهای پیش‌ساخته سریع‌النصب استفاده شود و از به کارگیری ساختمان‌های عمومی یا مدارس برای اسکان خودداری شود. باید محیطی فراهم شود که افراد در آن امنیت، حریم خصوصی و شرایط بهداشتی مناسبی داشته باشند. این نه تنها پاسخ انسانی است بلکه به تثبیت جمعیت و تسریع بازسازی اقتصادی و اجتماعی کمک می‌کند.
آیا هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری لازم برای واردات کانکس‌ها و مواد ساخت‌وساز را برآورد کرده‌اید؟
المغیر: با توجه به تعداد واحدهای آسیب‌دیده که طبق آخرین گزارش حدود ۴۱ هزار آپارتمان است و نیاز هر خانواده به حداقل دو کانکس، حدود ۲۵۰ هزار کانکس نیاز است. هزینه‌ها شامل قیمت جهانی، حمل و نقل، عوارض گمرکی و هزینه‌های جانبی است که باید دقیق محاسبه شود.پیشنهاد من به عنوان استاد درس مدیریت پناهگاه‌ها و اسکان در دانشگاه اسلامی این است که تجارب موفقی در زمینه اسکان موقت، بازتوانی زودهنگام و انتقال به اسکان پایدار با استفاده از واحدهای مسکونی مناسب وجود دارد که می‌توان از آنها بهره‌مند شد.
می‌توان از کانتینرهایی استفاده کرد که به صورت محلی مونتاژ شده و قابلیت تحمل سه طبقه را دارند تا جمعیت آوارگان ناشی از جنگ صهیونیستی را پوشش دهند.همچنین لازم است کارشناسان و مشاورانی در زمینه بازسازی پایدار حضور داشته باشند، به طوری که ساکنان منطقه غزه را ترک نکنند و در واقع بخشی از آنها به طور عملی به مناطقی که اشغالگر از آنها عقب‌نشینی کرده، بازگردند.
شنیده شده که قطر حاضر است امکانات ورزشی مانند استادیوم ۹۷۴ خود را هدیه کند. آیا چنین طرح‌هایی می‌تواند در حل مشکل اسکان موقت کمک کند؟المغیر: بله، استادیوم ۹۷۴ در دوحه با ظرفیت ۴۰ هزار نفر و فناوری‌های مدرن ساخته شده و به صورت کاملاً قابل تفکیک است. استفاده از اجزای این استادیوم در غزه می‌تواند کمک بزرگی باشد. ساختار آن از کانتینرهای حمل و نقل ساخته شده که قابلیت نصب سریع و چند منظوره دارد. این مدل جدیدی است که هم کم هزینه است و هم قابلیت سازگاری با شرایط غزه را دارد.
[ورزشگاه ۹۷۴ یا رأس ابوعبود سابق، یک ورزشگاه فوتبال در رأس ابوعبود، قطر بود که در ۳۰ نوامبر ۲۰۲۱ افتتاح شد. این ورزشگاه که با قرارگیری ۹۷۴ کانتینر حمل و نقل کامل شده بود میزبانی ۷ بازی در جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ را برعهده داشت و پس از آن برچیده شد. ورزشگاه ۹۷۴ اولین سازه موقتی بود که برای برگزاری بازی‌ها، در جام جهانی فوتبال مورد استفاده قرار گرفت. گفتنی است عدد ۹۷۴ پیش‌شماره تلفن کشور قطر نیز می‌باشد که از نکات قابل توجه در ساخت این ورزشگاه است.]
نظام بانکی احیا می‌شود/ریزش قیمت‌ها در بازارهای غزه
با اعلام آتش‌بس در غزه، توجه‌ها به بازسازی نظام بانکی و احیای اقتصاد محلی جلب شده است. وضعیت فعلی بانک‌ها و خدمات مالی در غزه چگونه است؟
المغیر: پس از خرابی گسترده‌ای که به زیرساخت‌های مالی، بانک‌ها و دستگاه‌های خودپرداز وارد شده، بانک مرکزی فلسطین اعلام کرده که متعهد به بازگرداندن خدمات بانکی در سریع‌ترین زمان ممکن است. این کار در همکاری با نهادهای بین‌المللی انجام می‌شود تا روند احیا به سرعت پیش برود.
قیمت کالاهای اساسی پس از آتش‌بس چه تغییراتی داشته است؟
المغیر: خوشبختانه، پس از اعلام آتش‌بس و ورود کمک‌های بشردوستانه از طریق گذرگاه‌ها، قیمت کالاهای اساسی به تدریج کاهش یافته است. برای مثال، قیمت یک کیلو شکر از ۵۰۰ شیكل به ۵ شیكل و قیمت یک کیسه آرد از ۶۰۰ شیكل به ۴۵ شیكل کاهش یافته که باعث شده توان خرید مردم کمی بهبود یابد.
آیا این روند کاهش قیمت‌ها پایدار خواهد بود؟
المغیر: این کاهش قیمت مستقیما به امید ورود مداوم کالاها و افزایش تعداد کامیون‌های حامل کمک‌ها مرتبط است. از روز جمعه ورود کامیون‌های حامل کالاهای تجاری کلید خورده هنوز کمک‌های بشردوستانه به غزه نرسیده است. پیش‌بینی می‌شود که روزانه ۴۰۰ کامیون وارد غزه شود که به تدریج تا ۶۰۰ کامیون افزایش خواهد یافت. این تعداد هنوز پاسخگوی همه نیازهای جمعیت نیست ولی نسبت به دوران جنگ که روزانه فقط ۷۰ کامیون وارد می‌شد، پیشرفت بزرگی است.
با وجود این بهبود نسبی، چه مشکلاتی هنوز در بازار وجود دارد؟
المغیر: هنوز مشکلات زیادی باقی مانده است. بازارها دچار عدم تعادل عرضه و تقاضا هستند، قیمت‌ها بین مناطق شمال و جنوب متفاوت است و قدرت خرید مردم حتی با کاهش قیمت‌ها همچنان پایین است. این روند پایدار نخواهد بود مگر اینکه ورود کالاها و باز شدن گذرگاه‌ها به صورت دائمی حفظ شود.
شما در سازمان حفاظت شهری خسارات اقتصادی جنگ در غزه را چقدر برآورد می‌کنید؟
المغیر: خسارات اقتصادی مستقیم جنگ در غزه طی دو سال گذشته حدود ۷۰ میلیارد دلار برآورد شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که ۹۰ درصد زیرساخت‌های بخش‌های مختلف بعد از ۷۰۰ روز جنگ تخریب شده‌اند.بیش‌ترین خسارت را بخش مسکن با ۲۸ میلیارد دلار متحمل شده و بعد آن بخش های تجارت و صنعت و درمان و سلامت در نوار غزه هر کدام بالای ۵ میلیارد دلار زیان دیدند بخش حمل و نقل هم حدود سه میلیارددلار کشاورزی و آموزش هم شاید تا ۴ میلیارد دلار و شبکه‌های برق هم تا یک و نیم میلیارد دلار ضرر کرده‌اند.
در نهایت، چشم‌انداز اقتصادی غزه پس از این خسارات سنگین چگونه خواهد بود؟
المغیر: برای بازسازی اقتصادی غزه نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، ورود مستمر کمک‌های بشردوستانه، احیای زیرساخت‌ها و تقویت بازارهای محلی هستیم. همچنین به بازگشت اعتماد و ثبات نیاز داریم تا اقتصاد بتواند به تدریج جان بگیرد و زندگی مردم به حالت عادی بازگردد.
دریافت صفحه با کد QR