حدیدنیوز؛ ایران به همان اندازه که درگیر محدودیت است، ظرفیت‌های بی‌بدیلی در اختیار دارد. نفت و گاز، موقعیت ژئوپلیتیک، بازار داخلی عظیم و رابطه‌های جدید با شرق، همه ابزارهایی هستند که می‌توانند به اقتصاد جان تازه دهند و به قوی شدن ختم شود، به شرطی که تهران از سیاست‌های نیم‌بند و تدافعی عبور کند.
۱۵ راهکار کلیدی برای بازسازی اقتصاد ایران روی میز است. برخی کوتاه‌مدت و عملی‌اند، مانند عرضه زمین به آحاد مردم یا تنوع‌بخشی به مبادی واردات کالاهای اساسی؛ برخی دیگر بلندپروازانه‌تر، مثل تجاری‌سازی شرکت ملی نفت یا ایجاد شبکه پرداخت رسمی با چین. مجموعه‌ای که اگر در یک بسته منسجم اجرا شود، می‌تواند مسیر اقتصاد را از بقا به رشد تغییر دهد.
نخستین گام، داشتن یک برنامه توسعه صنعتی واقعی است. ایران نمی‌تواند به واردات بی‌پایان تکیه کند یا صرفاً خام‌فروشی نفت را ادامه دهد. همان‌طور که کره‌جنوبی در دهه‌های گذشته از صنایع سبک به سمت فناوری‌های پیشرفته جهش کرد، ایران نیز باید صنایع پیشران خود را شناسایی کند: از پتروشیمی‌های تکمیلی تا انرژی‌های تجدیدپذیر و صنایع دانش‌بنیان.
اما برنامه صنعتی بدون بهینه‌سازی مصرف انرژی و ایمن‌سازی لجستیک نفت پایدار نخواهد بود.
از سوی دیگر، اقتصاد ایران باید در کنار عضویت در بلوک‌های بین‌المللی مانند بریکس یا شانگهای به روابط دوجانبه واقعی با قدرت‌های اقتصادی تکیه کند.
تجارت مستقیم با چین و روسیه، اگر درست طراحی شود، می‌تواند هم صادرات غیرنفتی ایران را تقویت کند و هم نیازهای وارداتی کشور را با هزینه کمتر تأمین نماید.
در کنار این، ایران باید به ضمانت رشد اقتصادی متعهد شود، حتی اگر به معنای پذیرش تورم‌های کنترل‌نشده باشد. تجربه جهانی نشان می‌دهد کشوری که به رکود طولانی تن دهد، در نهایت هم تورم را از دست می‌دهد و هم رفاه را.
در نهایت، هرگونه اصلاح اقتصادی بدون پشتیبانی اجتماعی محکوم به شکست است. مردم باید احساس کنند اصلاحات به نفع آنان است. از همین رو، اتصال مستقیم سیاست‌های رفاهی به سیاست‌های صنعتی، مانند پرداخت یارانه‌های هدفمند برای خرید کالای ایرانی یا استفاده از انرژی بهینه می‌تواند اعتماد عمومی را بازسازی کند.
اقتصاد ایران بیمار است، اما درمان‌ناپذیر نیست. این ۱۵ راهکار نسخه‌ای برای بازگشت به مسیر توسعه است. با این حال، سرنوشت آن نه در دفترچه سیاستگذاری، بلکه در اراده سیاسی تصمیم‌گیرانی رقم خواهد خورد که سال‌هاست میان وعده و عمل سرگردان مانده‌اند. اگر شجاعت اصلاح وجود داشته باشد، ایران هنوز می‌تواند غافلگیر کند.
۱۵ راهکار برای پمپاژ خون تازه به اقتصاد ایران
در این گزارش، ۱۵ راهکار کلیدی برای بازآرایی اقتصاد ایران بررسی می‌شود؛ راهکارهایی که اگرچه به تنهایی کافی نیستند، اما می‌توانند مسیر را برای تقویت بنیه تولیدی، افزایش درآمدهای پایدار و ارتقای رفاه عمومی هموار کنند.
۱- تدوین یک برنامه توسعه صنعتی
ایران به جای پراکندگی طرح‌ها و بخشی‌نگری، نیازمند یک استراتژی صنعتی ملی است که صنایع اولویت‌دار (پتروشیمی، فولاد پیشرفته، تجهیزات انرژی‌های نو، و صنایع دانش‌بنیان) را شناسایی و حمایت کند.
برنامه‌ای که صادرات‌محور باشد و پیوند میان دانشگاه، سرمایه‌گذاری داخلی و شرکای خارجی را تقویت نماید.
۲- عرضه گسترده زمین به آحاد ایرانی‌ها
زمین در ایران به کالایی کمیاب و رانتی تبدیل شده است. آزادسازی تدریجی و هوشمندانه زمین‌های دولتی برای مسکن و تولید، می‌تواند ضمن کاهش سوداگری، به توزیع عادلانه‌تر فرصت‌ها و کاهش فشار بر بازار اجاره کمک کند.
۳- افزایش فروش نفت
فروش نفت همچنان ستون اصلی درآمد دولت است. تنوع مسیرهای صادراتی، استفاده از نفتکش‌های اجاره‌ای و قراردادهای تهاتری می‌تواند ریسک تحریم را کاهش دهد. در عین حال، توسعه پالایشگاه‌های کوچک و صادرات فرآورده نیز از خام‌فروشی می‌کاهد.
۴- توسعه شبکه پرداخت رسمی با چین
مازاد حساب جاری ایران با چین یک فرصت است. اتصال شبکه‌های پرداخت داخلی به سیستم مالی چین، بخشی از قفل ارزی را باز می‌کند و امکان سرمایه‌گذاری مشترک در پروژه‌های زیرساختی را فراهم می‌آورد.
۵- بهینه‌سازی مصرف انرژی
ایران یکی از پرمصرف‌ترین کشورها در انرژی است. نوسازی تجهیزات صنعتی، اصلاح الگوی مصرف خانگی و توسعه حمل‌ونقل برقی می‌تواند میلیاردها دلار صرفه‌جویی سالانه همراه داشته باشد.
۶- ایمن‌سازی لجستیک نفت
تأمین امنیت کریدورهای صادرات نفت و گاز، از خلیج فارس تا دریای عمان و آسیای میانه، حیاتی است.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های خط لوله، افزایش ذخایر راهبردی و بیمه‌های بومی می‌تواند تاب‌آوری ایران را بالا ببرد.
۷- تنوع مبادی واردات کالای اساسی
وابستگی به یک یا دو کشور تأمین‌کننده ریسک بزرگی است. ایران باید مبادی واردات گندم، ذرت و دارو را متنوع سازد تا در شرایط بحران جهانی، امنیت غذایی و دارویی کشور آسیب نبیند.
۸- انتقال لجستیک واردات به شرق ایران
تمرکز بنادر و گمرکات در غرب و مرکز کشور، فشار هزینه‌ای ایجاد کرده است. توسعه بندر چابهار و خطوط ریلی شرقی می‌تواند مسیر واردات کالاهای اساسی از آسیا را کوتاه‌تر و ارزان‌تر کند.
۹- عبور از ادبیات ناترازی
اقتصاد ایران سال‌هاست با کلیدواژه «ناترازی» توصیف می‌شود؛ از کسری بودجه تا کمبود انرژی. اما بازتعریف گفتمان اقتصادی، از «بحران» به «فرصت بازطراحی»، می‌تواند ذهن سیاستگذار و فعال اقتصادی را به سمت راه‌حل‌های پایدار سوق دهد.
۱۰- ضمانت حداقل رشد به‌جای تمرکز صرف بر تورم
کاهش تورم مهم است، اما در اقتصادی که رشد منفی یا نزدیک به صفر دارد، این سیاست به رکود عمیق‌تر منجر می‌شود. ایران باید هدف‌گذاری رشد حداقل ۳ تا ۴ درصدی را تضمین کند، حتی اگر به معنای پذیرش تورم بالاتر باشد.
۱۱- تجاری‌سازی شرکت ملی نفت
تبدیل شرکت ملی نفت ایران به یک هلدینگ تجاری رقابتی، با حضور در بازارهای بین‌المللی و تأسیس شعب خارجی، می‌تواند سهم بیشتری از ارزش افزوده جهانی انرژی را نصیب ایران کند.
۱۲- تمرکز بر صادرات به روسیه و واردات مستقیم از چین
تحولات ژئوپلیتیک، فرصت ویژه‌ای برای ایران فراهم کرده است. روسیه نیازمند کالاهای صنعتی و کشاورزی است و چین می‌تواند منبع ارزان فناوری و تجهیزات باشد. کاهش واسطه‌ها در این تجارت سه‌جانبه، هزینه‌ها را کاهش می‌دهد.
۱۳- روابط دوجانبه در کنار اتکا به بلوک‌ها
در شرایطی که سازمان‌هایی چون شانگهای و بریکس هنوز بیشتر سیاسی‌اند تا اقتصادی، ایران می‌تواند روابط اقتصادی واقعی و پایدار را از طریق توافقات دوجانبه با شرکای کلیدی (چین، روسیه، هند، ترکیه) دنبال کند.
۱۴- عرضه گسترده دارایی‌های سرمایه‌ای داخلی به دلار
انتشار اوراق و دارایی‌های سرمایه‌ای (سهام شرکت‌های دولتی، املاک و زیرساخت‌ها) با پشتوانه دلاری، می‌تواند هم نقدینگی سرگردان را جذب کند و هم اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی را جلب نماید.
۱۵- گسترش و تسریع سناریوی رفاهی
هیچ سیاست صنعتی بدون پشتوانه اجتماعی پایدار نیست. تقویت شبکه‌های رفاه اجتماعی و اتصال مستقیم یارانه‌ها به سیاست‌های صنعتی، می‌تواند هم عدالت را تضمین کند و هم رضایت عمومی را در مسیر اصلاحات اقتصادی حفظ نماید.
خروج از تله توسط دولت با اقدامات واقعی
اقتصاد ایران با مجموعه‌ای از اصلاحات به‌هم‌پیوسته می‌تواند از تله رکود تورمی خارج شود. این ۱۵ راهکار بیش از آنکه شعار باشند، نقشه راهی برای حرکت به سمت یک اقتصاد رقابتی، مقاوم و پویا هستند.
پرسش اصلی اما این است: آیا اراده لازم برای اجرای چنین تحول بزرگی وجود دارد؟
فارس
دریافت صفحه با کد QR