حدید نیوز؛ با توجه به اینکه مذاکرات بین وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران و سه کشورهای اروپایی بدون نتیجه مشخصی پایان یافت، حالا گمانه‌زنی‌ها از فعال شدن مکانیسم ماشه در روزهای پیشرو خبر می‌دهد.
وزرای خارجه سه کشور اروپایی آلمان، انگلیس و فرانسه در بیانیه مشترکی در ۸ اوت ۲۰۲۵ گفته بودند که «آماده فعالسازی مکانیسم ماشه هستند».
با این کنش احتمالی اروپایی‌ها، سوالاتی در اذهان نخبگان و افکار عمومی مطرح می‌شود که اساسا مکانیسم ماشه چیست و چه تاثیری بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت؟
مکانیسم ماشه چیست؟
مکانیسم ماشه یک سازوکار حقوقی است که در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد گنجانده شده است. این مکانیسم به کشورهای عضو توافق (انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و چین) اجازه می‌دهد در صورت هرگونه ادعای نقض تعهدات هسته‌ای توسط ایران تحریم‌های پیشین شورای امنیت را به طور خودکار و بدون نیاز به رأی‌گیری بازگردانند.
این مکانیسم ابزاری است که به اروپایی‌ها اهرم فشاری می‌دهد تا نسبت به انجام تعهدات ایران ذیل برجام اطمینان حاصل پیدا کنند و تمام محدودیت‌هایی که با اتمام بازه زمانی تعیین شده، در برجام به پایان می‌رسیدند را احیا و این معاهده را بی‌اثر نمایند.
فرایند فعالسازی مکانیسم ماشه نیز به شرح زیر است:
۱- یکی از کشورهای عضو برجام شکایتی رسمی مبنی بر نقض تعهدات توسط ایران به کمیسیون مشترک برجام ارائه می‌دهد.
۲- کمیسیون ۱۵ روز فرصت دارد تا موضوع را بررسی و حل‌وفصل کند. اگر اختلاف حل نشد، موضوع به سطح وزیران خارجه ارجاع می‌شود که آن‌ها نیز ۱۵ الی ۲۰ روز دیگر برای بررسی موضوع فرصت دارند.
۳- اگر پس از این ۳۵ روز، کشور مدعی نقض همچنان قانع نشد، این کشور می‌تواند موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد.
۴- شورای امنیت باید ظرف ۳۰ روز درباره ادامه تعلیق تحریم‌ها رای‌گیری کند. اگر حتی یکی از اعضای دائم شورای امنیت (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه یا بریتانیا) ادامه تعلیق را وتو کند، تحریم‌های سازمان ملل به‌طور خودکار و بدون نیاز به رای‌گیری جدید بازمی‌گردند.
فعالسازی مکانیسم ماشه چه تاثیراتی بر ایران دارد؟
با وجود اینکه فعالسازی مکانیسم ماشه نمی‌تواند اثرات واقعی چندانی را بر اقتصاد و سیاست ایران داشته باشد اما به لحاظ روانی و کوتاه‌مدت اثراتی را به همراه خواهد داشت که اثر اقتصادی آن به شرح ذیل است.
فعالسازی مکانیسم ماشه سبب فعال شدن تحریم‌های شورای امنیت خواهد شد که براساس قطعنامه‌های ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳ و ۱۹۲۹ علیه ایران صادر شده‌اند. این تحریم‌ها شامل ممنوعیت سفر و مسدودسازی برخی از افراد، نهادها و شرکت‌ها، اجازه به کشورهای عضو سازمان ملل برای بازرسی محموله‌های هوایی و دریایی مرتبط با ایران و ممنوعیت تجارت اسلحه است.
نکته مهم عدم وجود تحریم‌های نفتی و بانک مرکزی در این قطعنامه‌هاست که سبب کم‌اثر بودن آن‌ها می‌شود.
همچنین با توجه به آنکه تحریم‌های اعمال شده توسط آمریکا تاثیرات جامع‌تر و جدی‌تری نسبت به تحریم‌های شورای امنیت دارند، فعالسازی مکانیسم ماشه و بازگشت این تحریم‌ها تاثیرات اقتصادی واقعی بر کشور نخواهد داشت. با این وجود برخی کارشناسان معتقدند به‌دلیل تاثیرات روانی، ممکن است قیمت ارز با افزایش اندکی روبرو خواهد شد.
بنابراین فعالسازی مکانیسم ماشه تاثیرات اقتصادی چندانی بر کشور به همراه نخواهد داشت.
به همین خاطر برای مقابله با این فرآیند جدید، حفظ حق حاکمیت و مشروعیت بین‌المللی، ایجاد بازدارندگی سیاسی و ممانعت از تسری این تهدیدها به حوزه‌های نظامی و امنیتی ضروری است واکنشی جدی و قاطعانه در برابر فعالسازی مکانیسم ماشه صورت گیرد.
در این راستا با توجه به تلاش غرب برای استفاده از ظرفیت مکانیسم ماشه، فرصت‌هایی از جمله سفر رئیس‌جمهور به چین پیش روی ایران است تا با اقداماتی نظیر تضمین شبکه فروش نفت در کنار فعالسازی پروژه‌های توسعه‌ای، سطح اثر اقتصادی و سیاسی مکانیسم ماشه تا حد امکان کاهش پیدا کند.
در این حوزه حضور فعال بانک مرکزی در بازارهای سرماه‌ای نیز می‌تواند انتظارات را مدیریت کند.
دریافت صفحه با کد QR