کریدور زنگزور به عنوان یک پروژه استراتژیک در قفقاز جنوبی، نه‌تنها نمایانگر رقابت‌های ژئوپلیتیکی میان قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است، بلکه تهدیدی جدی برای امنیت اقتصادی ایران محسوب می‌شود. در صورت عدم توجه به این تحولات و غفلت از راه‌های جایگزین، ایران ممکن است با چالش‌های جدی در آینده مواجه شود.
به گزارش حدید نیوز؛ کریدور زنگزور، که جمهوری آذربایجان را به منطقه خودمختار نخجوان از طریق استان سیونیک ارمنستان متصل می‌کند، به‌عنوان یک نقطه کانونی در رقابت‌های ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی شناخته می‌شود. این مسیر نه تنها یک پروژه ترانزیتی و اقتصادی است، بلکه به عرصه‌ای برای تقابل قدرت‌های بزرگ منطقه‌ای تبدیل شده است.
با توجه به حمایت‌های گسترده از این پروژه توسط ناتو و ترکیه، اهمیت آن برای ایران به‌ویژه در زمینه امنیت اقتصادی و تجاری دوچندان می‌شود.
زنگزور به‌عنوان یک «دالان تورانی ناتو» در واقع تلاش دارد تا نفوذ ترکیه و ناتو (در راس آن آمریکا) را در قفقاز تقویت کند و در عین حال قدرت‌های رقیب مانند ایران، روسیه و چین را به حاشیه براند.
این پروژه، با ایجاد ارتباط مستقیم میان ترکیه و جمهوری آذربایجان، موقعیت ایران را به عنوان یک پل ارتباطی در قفقاز تحت تاثیر قرار داده و می‌تواند منجر به قطع دسترسی‌های ایران به ارمنستان و دیگر بازارهای اروپایی گردد. این وضعیت به معنای وابستگی بیشتر ایران به مسیر کشورهای آذربایجان و ترکیه خواهد بود؛ کشورهایی که روابط پرتنشی با تهران دارند.
از منظر اقتصادی، کریدور زنگزور می‌تواند به عنوان یک ابزار فشار بر ایران عمل کند. قطع ارتباط زمینی ایران با ارمنستان نه‌تنها به تضعیف جایگاه ایران در جاده‌های ترانزیتی منجر خواهد شد، بلکه امنیت اقتصادی کشور را نیز به خطر خواهد انداخت.
در این شرایط، ایران نیازمند یک راهبرد فعال و هوشمند در قفقاز جنوبی است. راهبردی که تنها به مخالفت بسنده نکند و بلکه با بهره‌گیری از ابزارهای دیپلماتیک و اقتصادی، وزن خود را در این معادله حفظ کند.
اگرچه ایران در حال حاضر به‌دنبال تقویت روابط خود با روسیه (باز شدن جبهه جدید علیه روسیه) و چین (جلوگیری از نفوذ چین در آسیای مرکزی و پیشبرد اهداف ابتکار کمربند-راه) به عنوان دو قدرت بزرگ رقیب کریدور زنگزور است، اما این اقدامات به تنهایی کافی نخواهد بود.
گفتنی است روسیه که در ابتدا امیدوار بود با نظارت بر کریدور زنگزور نفوذ خود را در قفقاز حفظ کند، با روشن شدن ابعاد پنهان حضور ناتو و غرب در این پروژه، به تدریج به مخالفت با آن تمایل پیدا کرد. مسکو نگران است که اجرای این پروژه نفوذ سنتی‌اش بر قفقاز جنوبی را تضعیف کرده و جایگاهش در مسیرهای ترانزیتی به اروپا و آسیای مرکزی را متزلزل کند.
چین نیز به دلیل نگرانی از تاثیر منفی کریدور زنگزور بر پروژه‌های عظیم «کمربند و جاده» و کاهش نفوذ اقتصادی و سیاسی‌اش در آسیای مرکزی، با این پروژه مخالفت می‌کند. پکن این طرح را اقدامی برای مهار بلندمدت نفوذ خود در منطقه ارزیابی می‌کند.
بررسی و فعال‌سازی راه‌های جایگزین ترانزیتی، به‌ویژه کریدور ارس و همچنین توسعه همکاری‌های اقتصادی با همسایگان شمالی و جنوبی، از جمله اقداماتی است که باید به فوریت انجام شود.
کارشناسان بر این باورند که در شرایط کنونی، ایران باید به دنبال ایجاد زیرساخت‌های جدید و تقویت روابط تجاری با کشورهای همسایه باشد.
حسن کریم‌نیا، کارشناس حمل‌ونقل و ترانزیت، در این زمینه اشاره کرده است که دو مسیر جایگزین برای ارتباط با ترکیه و آذربایجان وجود دارد: یکی از طریق بندر امیرآباد (20 سال است که اجرایی نشده) و دیگری از طریق ارمنستان و گرجستان. اما نداشتن توافقات قوی و روابط سیاسی با این دو کشور، می‌تواند مانع از تحقق این مسیرها شود.
بنابراین، ایران باید با یک رویکرد جامع و چندلایه، به این چالش‌ها پاسخ دهد. به‌جای این که تنها به واکنش‌های دفاعی بسنده کند، باید به‌دنبال تاسیس ائتلاف‌های اقتصادی و سیاسی جدید با دیگر کشورها باشد.
همچنین، بهره‌برداری از ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری موجود در کریدور ارس می‌تواند به عنوان یک گزینه جذاب برای مقابله با تهدیدات زنگزور مطرح شود.
در نهایت، اگر ایران نتواند به‌موقع و به‌طور مؤثر در برابر تهدیدات کریدور زنگزور اقدام کند، این پروژه می‌تواند به یک حلقه کلیدی در طرح محاصره ژئوپلیتیکی غرب علیه تهران تبدیل شود.
به همین دلیل، ضروری است که تصمیم‌سازان ایرانی به‌دقت تحولات قفقاز و کریدور زنگزور را رصد کرده و راهکارهای پیشگیرانه را در دستور کار قرار دهند.
در غیر این صورت، امنیت اقتصادی ایران در آینده با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد و کشور ممکن است در یک بازی ژئوپلیتیکی بزرگ، به‌عنوان یک بازنده به حاشیه رانده شود./ فارس
دریافت صفحه با کد QR