سفر پوتین به خانه اژدها/ اتحاد شرق مقابل غربِ از هم پاشیده

نکته حائز اهمیت دراین رابطه آن است که اتحاد روسیه (خرس) با چین (اژدها) نه تنها در بعد امنیتی کفه ترازو را به نفع شرق پائین می آورد بلکه همکاری های اقتصادی مسکو و پکن نیز موجب شکوفایی بیشتر اقتصاد این منطقه خواهد شد.

برای مثال دیروز شنبه روسیه و چین در پکن قراردادی برای ساخت مشترک هواپیمای پهن پیکر دورپرواز امضا کردند. این قرارداد توسط شرکت هواپیماسازی روسیه و شرکت هواپیماسازی کشوری چین امضا شده است.

پیش از این «دنیس مانتوروف» وزیر صنعت و تجارت روسیه اعلام کرده بود که روسیه و چین برای طراحی و ساخت این هواپیما موسسه ای مشترک راه می اندازند.

این هواپیما که نمونه ای پیشرفته تر هواپیمای روسی ایل-۹۶ است، بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ سرنشین گنجایش دارد و قادر به طی کردن مسافتی تا ۱۲ هزار کیلومتر است. انتظار می رود اولین نمونه این هواپیما تا سال ۲۰۲۳ تکمیل و در سال ۲۰۲۵ به فروش برسد.

بعلاوه روسیه و چین قرارداد همکاری در چارچوب برنامه ساخت بالگرد سنگین کشوری را امضا کردند. این بالگرد توسط شرکت چینی AVICOPTER در هماهنگی و با مساعدت شرکت «بالگردهای روسیه» ساخته خواهد شد.

در اعلامیه شرکت بالگردهای روسیه که در این رابطه منتشر شد، آمده است: شرکت بالگردهای روسیه به شرکت دولتی AVICOPTER چین در طراحی بالگرد سنگین کشوری کمک خواهد کرد، به این منظور قرارداد بین دولتی بین روسیه و چین در مراسمی با حضور ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه در پکن امضا شده است.

دعوت از پوتین برای شرکت در نشست جی ۲۰

در دیدار روز گذشته رهبران دو کشور، «شی جینپینگ» رییس جمهور چین اعلام کرد که از ولادیمیر پوتین برای شرکت در نشست گروه بیست در این کشور دعوت کرده است.

نشست سران گروه بیست قرار است اوائل ماه سپتامبر در شهر هانگژو چین برگزار شود.

جینپینگ پس از پایان مذاکرات روسیه و چین در پکن گفت: من از ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه دعوت کرده ام تا اوائل ماه سپتامبر برای شرکت در نشست گروه بیست به شهر هانگژو بیاید. فکر می کنم در آنجا دوباره گفتگو و تبادل نظر خواهیم داشت.

اتحاد دشمن های مشترک

شکی در این موضوع نیست که چین و روسیه هر دو جزو کشورهایی هستند که غرب بویژه آمریکا به آنها به چشم دشمن نگاه می کند و اتحاد این دو کشور با یکدیگر قطعا موضع آنها در قبال آمریکا را تقویت می کند.

با فروپاشی شوروی ائتلاف عملی ایالات متحده و چین به پایان رسید و روابط چین و روسیه بهبود یافت. در ۱۹۹۲ دو کشور اعلام کردند که به دنبال «همکاری سازنده» هستند و در ۱۹۹۶ به سمت «همکاری استراتژیک» رفتند و در ۲۰۰۱ هم پیمان «دوستی و همکاری» را امضا کردند. در سال های اخیر چین و روسیه همکاری نزدیکی در شورای امنیت سازمان ملل متحد و مواضع مشابهی در زمینه قانون گذاری درباره اینترنت داشته اند. آنها از چارچوب های دیپلماتیک- همانند گروه بریکس (در کنار برزیل، هند و آفریقای جنوبی) و سازمان همکاری شانگهای (در کنار قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان) برای هماهنگی مواضعشان استفاده می کنند. پوتین هم رابطه کاری خوبی با شی جینپینگ، رئیس جمهور چین  بر اساس مسائل داخلی مشترک و تمایل به مقابله با ایدئولوژی و نفوذ ایالات متحده دارد.

گریز روسیه از غرب از حوادث اوکراین و جدایی شبه جزیره کریمه از این کشور آغاز شد. «جوزف نای» در یادداشتی می نویسد: سال ۲۰۱۴ طلیعه دوره جدیدی از جنگ سرد ژئوپلیتیک بود. با اشغال اوکراین و تحریم‌های اقتصادی اروپا و ایالات متحده، روابط روسیه با غرب کاهش یافته و در عوض اتحاد میان کرملین و چین تقویت شده است.

هر چند همکاری های راهبردی مسکو و پکن به سال های نخست پس از فروپاشی شوروی سابق و تقویت این روند در سال های نخست ریاست جمهوری پوتین در اوایل هزاره سوم بر می گردد اما مناقشه اوکراین به کاتالیزوری در این مسیر تبدیل شده است.

تحلیلگران مسایل سیاسی با اشاره به پیروی غرب از اصل «فشار حداکثری» در تعامل با روسیه در موضوع اوکراین می گویند که با توجه به حجم مبادلات تجاری حدود ۵۰۰ میلیارد دلاری روسیه با اتحادیه اروپا به عنوان شریک راهبردی واشنگتن و نگرانی مسکو از آسیب پذیری اقتصاد و تجارت روسی از هر گونه تحریم جدی اقتصادی، راهی جز تقویت مناسبات مسکو- پکن به عنوان جایگزین پیش روی روس ها برای کرملین باقی نمانده است.

تقابل از اوکراین تا سوریه و دریای چین

در این میان تقابل روسیه چین با غرب بویژه آمریکا فقط محصور به مرزهای این دو کشور نیست هر چند به تازگی ناتو(پیمان آتلانتیک شمالی) تحرکات خود را در اطراف مرزهای روسیه افزایش داده اما با این وجود بیشترین حجم تقابل دو طرف را می توان در اوکراین، سوریه و دریای چین دید.

در مورد اوکراین که اوضاع همچنان «کج دار و مریز» اداره می شود در مورد سوریه نیز اوضاع به نفع جریان مقاومت در حال پیشرفت است و ایستادگی روسیه در کنار ایران و سوریه موجب شده تا این لحظه موازنه قوا به نفع جریان مقاومت در جریان باشد اما در مورد تنش های موجود در دریای چین و شبه جزیره کره؛ شکی در این مورد نیست که آمریکا از فضای موجود در دریای چین و شبه جزیره کره به عنوان بهانه ای برای افزایش حضور خود در منطقه آسیا استفاده می کند از همین رو  اخیرا شاهد بودیم که مسکو به طرفداری از پکن وارد این ماجرا شد بطوریکه روسیه و چین متعهد شدند با افزایش حضور نظامی آمریکا در شبه جزیره کره مقابله کنند و از واشنگتن خواستند از نصب و راه اندازی سیستم ضد موشکی جدید خود در این شبه جزیره چشم‌پوشی کند.

«سرگئی لاوروف» و «وانگ ئی» وزرای خارجه روسیه و چین طی نشستی در پکن مخالفت خود را با استقرار سیستم تادِ امریکا در کره جنوبی ابراز داشتند و لاوروف در کنفرانس خبری مشترک با همتای چینی خود گفت: «کشورهای مربوطه نباید اقدامات پیونگ یانگ را بهانه‌ای برای افزایش حضور نظامی خود در شبه جزیره کره قرار دهند. اعتقاد داریم که استقرار سیستم ضد موشکی تاد این مشکل را حل نمی کند.»

وانگ ئی نیز گفت: «چین هم از ایالات متحده می‌خواهد از استقرار سیستم موشکی پیشرفته در منطقه خودداری کنند. این (اقدام امریکا) امنیت استراتژیک روسیه و چین را مستقیما تحت تاثیر قرار می‌دهد.»

از هم پاشیدگی غرب و فرصت طلایی شرق

این وضعیت در حالی است که غرب در حال حاضر شرایط مساعدی ندارد که دلیل اصلی آن همه پرسی برگزار شده در انگلیس و رای مردم این کشور به خروج از اتحادیه اروپاست. انگلیس را می توان بازوی آمریکا در اتحادیه اروپا دانست. بازویی که تا پیش از این برای به کرسی نشستن خواسته های آمریکا در قاره سبز چانه زنی می کرد و با خروج آن از اتحادیه شاید دیگر واشنگتن همانند قبل نتواند نظرات خود را در اروپا به کرسی بنشاند.  

آمریکا خود اکنون درگیر رقابت های انتخابات ریاست جمهوری و مشکلی به نام «دونالد ترامپ» است که باعث شده نوعی حرکت خاموش از سوی سیاستگذاران و تصمیم گیرندگان آمریکایی برای حذف وی از صحنه آغاز شود.

در کنار هم قرار گرفتن این دو موضوع نشان می دهد که غرب دست کم برای چند ماه به شدت درگیر تحولات داخلی خود است و اگر کشورهای شرقی بتوانند از این فرصت بخوبی استفاده کنند شاید ساختار سیاسی جهان در چند ماه آینده با ساختار فعلی متفاوت باشد.
عبدالحمید بیاتی