بی بی سی ثابت کرد، کار کار انگلیسی هاست / نقش شوم بنگاه خبر پراکنی پیرزن انگلیسی در تاریخ ایران

بنگاه خبرپراکنی بریتانیا، تحت نظر رویال چارتر تاسیس شد و در هماهنگی با وزارت فرهنگ، ورزش و رسانه انگلیس، قرار دارد. منشور سلطنتی (انگلیسی: Royal charter) یک سند رسمی است که توسط یک پادشاه به عنوان نامه ثبت اختراع، اعطای حق یا قدرت به یک فرد، مؤسسه و انجمن سلطنتی و دولتی یا یک شرکت خصوصی صادر می‌شود و هنوز هم مورد استفاده برای ایجاد سازمان‌های قابل توجه مانند شهرستانها (با منشور شهرداری) و یا دانشگاه است.منشور باید از حکم و نامه‌های انتصاب مشخص و به عنوان دائمی باشد. 

بی بی سی در حال حاضر 21 هزار کارمند دارد و درآمد سالانه آن در سال های 2013 تا 2014 نزدیک به 5میلیارد و 166 میلیون پوند بود. این رسانه، سرویس جهانی خود را از سال 1932 راه اندازی کرد و به 28 زبان برنامه هایی را به صورت آنلاین، تلویزیونی و رادیویی تولید و پخش می کند. از جمله این زبان ها، زبان فارسی است. 

رادیو بی بی سی فارسی یکی از قدیمی ترین فرستندهایی است که مردم ایران با ان از ابتدای سده 1300 آشنا هستند. در 8 دیماه 1319، در ساعت 19:45، صدای حسن موقر بالیوزی، کارمند ایرانی رادیو بی بی سی، از رادیو پخش شد. سال 1940، اوج رقابت قدرت های اروپایی و جنگ جهانی دوم میان متحدین و متفقین بود. پیش از این رادیو برلین به زبان فارسی برنامه های خود را در ایران پخش می کرد. بنابراین نطفه شکل گیری بخش فارسی بنگاه سخن پراکنی بریتانیا، به رقابت های این امپراطوری با آلمان نازی بازمی گشت و اخبار و گزارش هایی که پخش می کرد در جهت مطامع انگلیس و ضد آلمان بود. 

ایجاد بخش فارسی در بنگاه بی بی سی از ابتدای جنگ مورد نظر مقامات لندن بود. بر اساس گزارش ها، نخستین بار پیشنهاد و ضرورت این امر از سوی ریدر بولارد، وزیر مختار بریتانیا در تهران در گزارشی بیست‌ونهم دسامبر 1939 (سه ماه پس از آغاز جنگ) به لندن ارسال شد. این پیشنهاد چهل روز بعد در نهم فوریه 1940 از سوی لندن تائید و به بولارد ابلاغ شد که وزارت خارجه و خزانه‌داری، بودجه لازم را برای تاسیس بخش فارسی مهیا کرده‌اند. 

اما نقطه عطف تاریخی فعالیت رادیو بی بی سی فارسی به کودتای 28 مرداد سال 1332 باز می گردد. زمانیکه این رادیو به عنوان بازوی تبلیغاتی امپراطوری بریتانیا، نقش اساسی در کودتا اعمال کرد. در طول سال های ملی شدن صنعت نفت ایران، اخبار و برنامه های رادیو، علیه دولت مصدق و سیاست های ملی کردن صنایع نفتی بود، صنایعی که انگلیس نقش محوری در آن داشت و از زمان اکتشاف نفت در مسجد سلیمان تا به آن روز، مسئولیت تامی در صنعت نفت از تولید تا فروش داشت. 

فعالیت این رادیو به این صورت بود که سال‌های 1320 تا 1328 دوره پاگیر شدن بی‌بی‌سی فارسی در بین ایرانیان بود. در این دوره مقامات وزارت خارجه بریتانیا تصمیم گرفتند نفوذ خود بر سرویس جهانی و بخش فارسی را به شکل غیرمستقیم و نامحسوس اعمال کنند. با این همه، با آغاز جنبش ملی شدن صنعت نفت در ایران، بی‌بی‌سی بار دیگر استثنائا و براساس مصالح ملی بریتانیا، آشکارا با سیاست‌های تامین‌کننده مالی خود همراه شد؛ نخست با تهیه گزارش‌ها و تفسیرهایی در ارائه تصویری مثبت از کارنامه شرکت نفت انگلیس و ایران و سپس با همگامی کامل با دولت لندن در مقابله با ملی شدن صنعت نفت و پایدار ماندن این سیاست و در آخر با همدستی کامل با طرح سرنگونی مصدق در بیست‌وهشتم مرداد 1332.

نقشی که بی بی سی در زمان کودتا علیه دولت مصدق ایفا کرد، جایگاه این رسانه را در سیاست های امپریالیستی انگلیس آشکار ساخت. رادیو بی بی سی، در گزارش های یکطرفه نقش شرکت نفتی ایران و انگلیس را در صنعت نفت و پیشرفت صنعتی ایران بسیار برجسته و سیاست های دولت مصدق را نکوهش می کردند. در کودتای 28 مرداد سال1332 و برای به شکست کشاندن نهضت ملی شدن صنعت نفت، طراحان کودتا در خارج از مرزهای ایران با رهبران کودتا در داخل کشور از جمله شاپور ریپورتر قرار گذاشتند که در نیمه‌ی شب 24 مرداد 1332 با شنیدن پیام رمز "حالا دقیقاً نیمه شب است" از رادیو بی.بی.سی عملیات کودتا و براندازی دولت مصدق تحت عنوان عملیات آژاکس را کلید بزنند. 

عملکرد بنگاه رسانه ای بریتانیا در تاریخ ایران و سرنگون کردن یک دولت ایرانی و به نفع حکومت شاهنشاهی پهلوی برای تامین منافع انگلیس، در حافظه تاریخی ایرانیان باقی مانده است. در زمان انقلاب اسلامی نیز با مشخص شدن نشانه های سقوط شاهنشاه پهلوی، زمان پخش برنامه های بی بی سی فارسی افزایش پیدا کرد و با پیش گرفتن رویکردی خاص و پیچیده‌ سعی در نزدیکی به جریان انقلاب و در دست گرفتن هدایت عمومی آن را نمودند. بازوی رسانه ای انگلیس تلاش می‌کرد با معرفی چهره‌ای غیر واقعی از حضرت امام خمینی(ره)، حضور گروهک‌های چپ و راست را در انقلاب پررنگ کرده و آن‌ها را در برابر صف مذهبیون به رهبری روحانیت و در رأس آن حضرت امام خمینی (ره) قرار دهد. این رادیو هم‌چنین تلاش می‌کرد تا با استراتژی از پیش طراحی‌ شده، برخی چهره‌های خاصی را که بعدها ماهیت آن‌ها برای مردم و نظام مشخص شد، به عنوان چهره‌های برتر انقلاب معرفی نماید؛ از آن جمله می‌توان به بازرگان، ابوالحسن بنی‌صدر و قطب زاده اشاره کرد. 

بریتانیا در زمان انقلاب اسلامی نقش دو گانه ای را ایفا می کند. از سویی به عنوان متحددیرینه ایالات متحده آمریکا از کلیت حکومت محمدرضا شاه پهلوی دفاع می کند و از یک طرف با رادیوو بی بی سی به کمک انقلابیون می شتابد. تا جایی که رادیو بی بی سی را می توان حتی صدای انقلاب نامید و در آن زمان کمتر انقلابی مذهبی و یا غیر مذهبی بود که خبرهای انقلاب را از رادیو بی بی سی دنبال نکند. خط مشی بی بی سی در جریان انقلاب اسلامی به صورت چندلایه و پیچیده دنبال می شد. به حاشیه راندن انقلابی های مذهبی نزدیک به روحانیت و امام خمینی (ره) و جریان سازی از ملی گرا ها و کسانی که دارای اندیشه های نزدیک به غرب داشتند، از عمده خطوط رسانه ای انگلیس بود. نکته حائز اهمیت اینکه در دهه 1350، تعدادی از دانشجویان یا فعالین سیاسی عضو اتحادیه های دانشجویی در اروپا، به صورت نیمه وقت در بی بی سی مشغول بودند که دارای گرایش های چپ و ملی بودند و با انقلاب اسلامی مخالفت داشتند. 

آنچه که تا کنون روشن است، علاوه بر قدمت رسانه ای بی بی سی در ایران و نقش استعمار انگلیس در چند سده تاریخ کشور که از قرن 17 میلادی و زمان سلسله صفویه، آغاز شد، ذهنیت مخاطبان ایرانی از این رسانه است. ذهنیتی که با جنگ جهانی دوم و کودتای 28 مرداد گره خورده و تا گزارش ها و اخبار کاملا جهت دار بی بی سی از اوضاع ایران تا به امروز ادامه داشته است. بی بی سی به عنوان حرفه ای ترین رسانه بیگانه در زمینه اخبار ایران نقش آفرینی می کند. تاکنون سرمایه گذاری کشورهای دیگر مانند آمریکا در زمینه رسانه ای به مانند انگلیس عمل نکرده است. voa فارسی یا صدای آمریکا، هرچند دارای قدمت طولانی است، اما بخش فارسی آن موفقیت بی بی سی را در تاثیرگذاری بر تحولات ایران نداشته است. 

در سال 1379، وبگاه اینترنتی بی بی سی فارسی راه اندازی شد و از دیماه 1387 نیز تلویزیون فارسی بی بی سی شروع به فعالیت کرد. از سال 87 دفتر شبکه BBC جهانی در تهران به دلیل اقدامات خصمانه علیه جمهوری اسلامی ایران به دستور وزیر فرهنگ وقت بسته شد. با شروع تحولات مربوط به انتخابات ریاست جمهوری سال 1388، شبكه بی بی سی فارسی كه چیزی حدود 6 ماه پیش از دهمین دوره انتخابات پا به عرصه وجود گذاشته بود، تلاش بسیاری برای پوشش اخبار جهت‌ دار انتخابات و نامزدها می‌كرد و درست 24 ساعت پیش از آغاز رای گیری برنامه‌های خود را شبانه روزی كرد. شبكه بی بی سی كه از ماه‌های قبل ازانتخابات، خود را آماده بحران‌سازی كرده بود پیشاپیش در اخبار و تحلیل‌های به اصطلاح كارشناسان سیاسی مسائل ایران، بحث تقلب را تئوریزه و قاطعانه بر آن پای می‌فشرد.  پخش زنده این گزارش ها با القای حس اضطراب و ترس به مخاطبان از نتایج انتخابات و امنیتی شدن فضای خیابان ها بود. پوشش گسترده اخبار اغتشاشات در چند نقطه تهران در این شبكه و انتشار فوری اخبار فتنه گران وبیانیه‌ های آنان از جمله خطوطی بود كه در حوادث بعد از انتخابات توسط این شبكه خبری دنبال می‌شد و به خاطر پوشش همین اخبار بود كه نمایندگان مجلس عوام انگلیس از دست اندركاران این شبكه تقدیر و تشكر كردند.

خط مشی بی بی سی در قبال تحولات ایران همچون گذشته و به صورت کاملا جهت دار در تامین منافع بریتانیا ادامه دارد و تظاهر این شبکه به ارائه گزارش های بی طرفانه یک بلوف رسانه ای است که ترکیب اخبار و گزارش ها و پیگیری خطوط مشخص سیاسی در ایجاد تفرقه میان جریان های سیاسی فعال در ایران و ارائه چهره غیرواقعی از کشور، آن را ثابت می کند. سابقه طولانی جنگ رسانه ای و نرم انگلیس با منافع ایران، در طول تاریخ، نقش بی بی سی به عنوان بازوی رسانه ای آن کشور را برای ایرانیان برجسته می کند و اخبار و گزارش های این رسانه مورد توجه قرار می گیرد. 

در آخرین سیاه نمایی بنگاه خبرپراکنی بریتانیا، بخش فارسی آن در آستانه سالگرد رحلت امام خمینی (ره)، در گزارشی مدعی شد که به اسنادی در آمریکا دست پیدا کرده که نشان می دهد امام خمینی (ره) در سال 1342 از طریق واسطه ای به جان اف کندی، رئیس جمهور آمریکا پیامی ارسال کرده اند و در سال 1357 و در آستانه پیروزی انقلاب نیز به جیمی کارتر پیام های مبنی بر حفظ منافع آمریکا در ایران پس از انقلاب فرستاده اند. جنجالی که این شبکه تنها دو روز پیش از سالگرد ارتحال امام  (ره) آغاز کرد با واکنش شدیدی روبه رو شد و حتی مقام معظم رهبری در بیانات خود در حرم مطهر امام (ره) به این نکته اشاره کردند: "دستگاه تبلیغاتی دولت انگلیس علیه امام به‌اصطلاح سند منتشر می‌کند؛ علیه امام پاکیزه و مطهر! سند را از کجا آوردند؟ از مدارک آمریکایی! آمریکایی که هواپیمای مسافربری را سرنگون می‌کند، از جعل سند ابایی دارد؟ دشمنی انگلیس‌ها این‌گونه است."

علی‌رغم جنجال خبری شبکه دولتی انگلیس درباره ارائه اسنادی پیرامون پیام امام خمینی‌(ره) به رئیس‌جمهور آمریکا، مشخص شد این اسناد سال‌ها قبل منتشر شده بود که به دلیل عدم اعتبار کافی از سوی مورخان و محققان نادیده گرفته شده بود. اسنادی که بی بی سی از دست پیدا کردن به آن خبر داده از سوی کارشناسان و تاریخ شناسان در همان ابتدا مورد تردید جدی قرار گرفت و با دلایلی کاملا علمی و مستند، اعتبار این اسناد را زیر سوال بردند. 

با این وجود با در نظر گرفتن سابقه بی بی سی که مقام معظم رهبری از آن به عنوان دستگاه تبلیغاتی انگلیس، یاد می کند، اهمیت این بنگاه رسانه ای برای افکار عمومی ایران آشکار می شود. وجود چنین رسانه ای در خارج از کشور که با برنامه ریزی دقیق و بودجه بالایی در جهت عکس منافع جمهوری اسلامی ایران فعالیت می کند، نشانگر آن است که رقبا و دشمنان ایران در جهان از تمامی پتانسیل ها و ظرفیت های خود علیه کشور بهره می گیرند و از سوی دیگر انگلیس و سیاست انگلیسی در تاریخ کشور سردمدار پیاده سازی نقشه ها و توطئه های پیچیده ای بوده که استفاده از ابزار رسانه ای را به عنوان تکمیل کننده و حتی تعیین کننده در پیشبرد اهدافش در نظر گرفته است. از پخش بخش رادیو فارسی بی بی سی بیش از 70 سال می گذرد و استمرار و گسترده تر شدن آن به بخش فضای مجازی و تلویزیونی، گویای استمرار سیاست های انگلیس در ایران و اهمیت کشور برای منافع غرب است. 

تاکنون رسانه ها و سایت های خبری بسیاری در خارج از کشور علیه منافع ایران راه اندازی شده اند ولی قدمت هیچ کدام از آنها به پای بی بی سی فارسی نمی رسد و اکثریت آنها نیز پس از مدتی با ریزش گسترده مخاطبین، راهی جزء تعطیلی و پایین کشیدن کره کره خود را ندارند. برای نمونه پس از فتنه 88 و دمیدن امیدی در اردوگاه ضد انقلاب، رسانه هایی به صورت قارچی در فضای مجازی رشد کردند که با فروکش کردن هیجانات کار آنها نیز از رونق افتاد و در نهایت نیز از جمع انبوه آنها، تنها چند سایت خبری و تحلیلی باقی مانده اند. ولی مجموع رسانه ای بی بی سی فارسی که دارای تجربیات رسانه ای فراوانی در جنگ نرم است، سعی می کند تا از نهایت ظرفیت و تجربه خود در تداوم فعالیت های خود بهره بجوید و در زمانیکه با کسادی و پایین آمدن مخاطب روبه رو می شود، سندسازی و جعل اخبار را با جهت دار کردن و رصد تحولات ایران در دستور کار قرار می دهد. 

بنابراین، بی بی سی از آن جهت مهم است که سابقه ای طولانی در نمایندگی منافع غرب و پیاده سازی سیاست های روباه پیر را در کارنامه خود دارد و در حافظه تاریخی مردم ایران، از اوایل دهه بیست شمسی، نام بی بی سی و رادیوی معروف آن نقش بسته است. در جنگ تبلیغاتی و رسانه ای علیه منافع ایران، بی بی سی، شاخص مناسبی در سنجش و ارزیابی میزان دشمنی ها و برنامه های مستمر آنها در ایجاد تفرقه و کینه توزی است.