بهترین فیلم امسال جشنواره از منظر خبرگان سینمایی، "به وقت شام" بود که ایکاش به سبب تنگ نظری ها و نگاه های سلیقه ای مورد بی مهری قرار نمی گرفت.

به گزارش حدیدنیوز خوشبختانه در جشنواره فیلم فجر امسال شاهد توجه فیلمسازان ایرانی به موضوع دفاع مقدس و جنگ بودیم. حضور ۸ فیلم که به طور مستقیم یا غیر مستقیم با موضوعات دفاع مقدس و جنگ داعش ساخته شده بود، سبب خوشحالی و امیدواری برخی اهالی سینمایی گردید. البته باید توجه داشت آنچه سبب اثر گذاری و ماندگاری یک اثر هنری می گردد، کیفیت و قوت آن است از این رو رشد کمی فیلم های سینمایی در این حوزه، نباید موجب خوشحالی بی مورد گردد. از این رو لازم است به نحوه بازنمایی این آثار از مقوله جنگ و دفاع و نسبت ما با آن در جبهه و جغرافیای سیاسی جهان توجه نمود، به امید آنکه در آینده شاهد تقویت نقاط قوت و  کاهش نقاط منفی باشیم.
 
به طور کلی فیلم های جنگی  نمایش داده شده در جشنواره امسال در دو قالب جنگ دفاع مقدس و جنگ با داعش قابل تقسیم  می باشد. فیلم های "بمب، یک عاشقانه"، "ماهورا"، "تنگه ابوقریب" و" سرو زیر آب" از جمله فیلم هایی هستند که به طور مستقیم و غیر مستقیم پیرامون دفاع مقدس نمایش داده شدند.
 
*فیلم "بمب، یک عاشقانه" با کارگردانی پیمان معادی، فیلمی است که شاید به طور مستقیم از جنگ حمایت می کند، ولی به طور غیر مستقیم به تضعیف اندیشه مقاومت و دفاع از وطن می پردازد. گاهی با طنز، گاهی با گریه و گاهی جدی. در این فیلم به طور عمده چند تیپ از گروها و سنین مختلف جامعه در مورد جنگ اظهار نظر می کنند.   مدیر مدرسه(سیامک انصاری) از موضع بالا به پایین همچون سیاسیون با رکیک گویی برای دشمن خطابه می کند و بچه های کوچک را مجبور به شعار نویسی می نماید. تیپ بعدی ایرج است که طرفدار جنگ است بخاطر آنکه می ترسد با پایان جنگ، برادرش دوباره برگردد و توجه همسرش به او جلب شود. تیپ بعدی کودکی است که دوست دارد باز هم بمباران شود تا با رفتن به پناهگاه دختر همسایه را ببیند. تیپ بعدی آدم های بیخیالی هست که مرگ و زندگی و جنگ و دفاع براشون فرقی نمی کنه. با ترسیم این فضا در فیلم افراد ناخواسته مجبورند جنگ را بخاطر اغراض پوچ و شخصی دوست داشته باشند. دراین میان فیلمساز  فرصت می یابد که شعار ضد جنگ خود را زبان جوان دزد بزند که" ترجیح می دهم دزدی کنم بجای آنکه آدم بکشم"!
 
    بیشتر بخوانید:
 
    صدر عاملی معنای عملیات استشهادی در فیلم حاتمی‌کیا را درک نمی‌کند!؟
 
فیلمساز ما هر چند تلاش کرده حال و هوای دهه ۶۰ را بازسازی کند ولی گویا فراموش کرده که جنگ ما جنگ تحمیلی بوده و در قاموس هر فرهنگی، جنگ برای حفظ جان و ناموس، دفاع
 
مقدس است و نه آدم کشی؟ نمایش زندگی بیخیال و ترس بزدلانه چیزی جز تحریف تاریخ شجاعت دفاع یک ملت و تزریق روحیه ضعف نخواهد بود. ارائه جایزه ویژه هیئت داوران به چنین فیلمی که از نظر قالبی ضعیف است، نشان از موافقت هیئت داوران با صرفا محتوای ضددفاع و مقاومت این فیلم دارد.
 
*فیلم "ماهورا" حکایت جوانیست که بخاطر حمله عراقی ها به خاندانش در پی مبارزه، مذاکره و انتقام بر می آید. نمایش دغدغه های شخصی یک جوان در کنار  فداکاری سربازان ایرانی، نمایش جنگ بخاطر انگیزه های فردی بجای انگیزه های جمعیست. جوانی که شاید اگر آن حمله به خاندانش نبود دست به جنگ و مبارزه نمی زد. باید توجه داشت که #شخصی_سازی انگیزه های دفاع تقلیل گرایی آرمان های بزرگ است، چرا که #دفاع_منفعت_طلبانه، دفاعی منفعلانه بوده که افقی جز حفظ امنیت خود نمی طلبد و قدمی برای امنیت و رفع ظلم جهانی بر نخواهد برداشت. نمایش جنگ با انگیزهای‌شخصی و منفعت طلبانه تحریف ایثار بلند همتان حماسه ساز دفاع مقدس است.
 
*فیلم "تنگه ابوقریب" یک فیلم موقعیت گرای پر حادثه است که متاسفانه به پرورش شخصیت ها و انسان ها کم پرداخته، از این رو شخصیت ها در دل حوادث و موقعیت ها گم می شوند. حتی شهادت افراد نیز تاثیر عمیق و پایدار در تماشاچی نمی گذارد. جغرافیا، زمان و اهمیت حفظ تنگه برای تماشاچی نامشخص است و فقط استرس یک سینمای جنگی به تماشاچی منتقل می شود. انسان زدایی از سینمای دفاع مقدس خطری جدی برای حیات این حوزه سینماییست. نمایش حوادث و حماسه های جنگی زمانی معنا پیدا می کند که در طول آرمان ها و در راستای پروش انسان ها قرار گیرد. لذا نمایش حوادث جنگی بدون محوریت انسان، سبب ساخت فیلم جنگی شبه هالیوودی بجای فیلم دفاع مقدس می گردد. در فیلم تنگه ابوقریب هر چند فیلمساز تلاش کرد در سکانس آخر فداکاری شهیدان را در راستای قدم های استوار نوجوان نمایش دهد، ولی آن، تلاشی ناکام و ناکافی بود. شاید معرفی این فیلم به عنوان بهترین فیلم جشنواره نشان از ناآَشنایی داوران با ارکان سینمای دفاع مقدس وتوجه بیش از حد به تکنیک های فیلمبرداری این فیلم است.
 
*فیلم "سرو زیر آب" با تمام تلاش نتواسته تجربه #انتظار خانواده یک شهید مفقودالاثر و شهدای غیر مسلمان را نمایش دهد. در این فیلم حرفی از چرایی و چگونگی شهادت زده نشد و بجای نمایش جنگ با دشمن بیشتر دنبال تعارض خانواده های ایثارگران بود. دشمن زدایی از تاریخ دفاع مقدس و نگاه صرفا نوستالژیک به آن بدون هیچ بهره ای برای امروز یعنی فراموشی تاریخ ایثار یک ملت. باید از فیلمساز پرسید که صرف نظر از این که داستان فیلم چقدر باور پذیر است، جنابعالی با نمایش این داستان به دنبال چه نتیجه ای از آن برای امروز بودید؟ به عبارتی، این فیلم کدام مشکل و مساله امروز را حل یا لااقل طرح خواهد کرد؟
 
 فیلم های که بررسی شد، نگاه انفعالی به دفاع مقدس داشته و تنها  دغدغه فیلمساز آن بود که یادی از آن روزگاران زنده نماید. گاهی همچون بمب، شعار "مرگ بر جنگ" می دهد و گاهی همچون "ماهورا" جنگ را از منظر فردی در نظر گرفته و گاهی همچون تنگه ابوقریب و سروزیرآب نگاه نوستالژیک و تاریخی به جنگ دارد. تاریخی که توانایی گفتگو با نسل امروز را نداشته واین یعنی فرهنگ و ارزش های دفاع مقدس قابل استفاده در دنیای امروز نیست!.پ
 
    بیشتر بخوانید:
 
    ابراهیم حاتمی‌کیا به کدام جریان مافیایی در برنامه‌های سینمایی معترض بود؟ / بایکوت «لاتاری» و «به وقت شام» از کجا کلید خورد؟
 
اما دیگر آثار جنگی جشنواره امسال همچون مستند زنانی با گوشواره های باروتی، فیلم به وقت شام، کامیون و امپراطور جهنم در مورد مبارزه در جبهه جنگ با داعش و سلفی گریست.
 
    مستند "زنانی با گوشواره های باروتی" از طریق مصاحبه آزاد به بررسی انگیزه های پیوستن زنان داعشی به این گروه پرداخته و جنایات این گروه در حق زنان عراقی مورد بررسی قرار می دهد. این مستند جهاد رسانه ای یک زن را برای کمک به جبهه مقاومت و هدایت فکری جاهلان داعشی نمایش می دهد.
 
فیلم امپراطور جهنم با ساختی نه چندان قوی، به دنبال ریشه های شکل گیری تفکر تکفیری در اروپاست. این فیلم علت اصلی رشد پدیده ی داعش را ظلم غربیان به مسلمانان و حمایت های مالی سعودی می داند. باید توجه داشت که هر ظلمی مجوز برای قتل و کشتار جهانی نمی باشد. این فیلم جبهه جنگ با داعش را بسیار دور از ما(مغرب زمین) نمایش داد و از این رو مخاطب نسبت خود را با این پدیده شوم پیدا نمی کند و هیچ  مسئولیتی برای خود در قبال آن در نظر نمی گیرد.
 
فیلم "کامیون" نیز داستان فرار یک زن ایزدی از عراق به ایران همراه با راننده کامیون است. قصه ترس یک زن و همراهی او با یک اجنبی و رابطه غیر مرسوم آن دو در طول سفر... اگر چه داستان فیلم ضعیف بود ولی ارائه تندیس بهترین  فیلمنامه به این فیلم نشانه ای دیگر از وجود گرایش به محتوای ضد مقاومت داوران جشنواره فیلم فجر دارد.
 
اما فیلم "به وقت شام " ساخته ابراهیم حاتمی کیا را شاید بتوان به عنوان فیلمی دقیق و مساله مدار به حساب آورد. به وقت شام جنگ امروز را فراتر از مرزهای جغرافیایی در جهت آرمان نجات ستمدیگان نمایش می دهد. آرمانی که با ایثار نسل جوان امروز محقق خواهد شد. در این فیلم نمایش دقیق اندیشه های سلفی گری و گستره آن از مغرب زمین تا سرزمین حجاز و شامات سبب نزدیکی مخاطب با محور جنگ با داعش گردید. نمایش مسئولیت شناسی نسل دیروز و امروز این کشور در جهت نجات انسانیت از چنگال پدیده شوم داعش، برای تماشگر فیلم مسئولیت ساز است. مسئولیتی بزرگ که در تقابل با نگاه های کوتاه عافیت اندیش به اصطلاح "روشنفکران" است. بهترین فیلم امسال جشنواره از منظر خبرگان سینمایی، "به وقت شام" بود که ایکاش به سبب تنگ نظری ها و نگاه های سلیقه ای مورد بی مهری قرار نمی گرفت.
 
***مجید محمد زمانی